~@~
Thời nay, khi bàn luận về tâm trạng của thế nhân hiện đại, các tài liệu sách vở và báo chí của Tây phương thường hay đề cập tới những khái niệm về "psyche" và "archetype" . Đây quả là những thứ rất trừu tượng mơ hồ, và đã tạo ra không ít thắc mắc trong đầu óc tôi từ lâu . Hôm nay muốn ghi lại chút ý nghĩ đã gom góp được về vấn đề đó, để nhằm lập nên một nền tảng cho các cuộc nghiên cứu sau này .
Bác sĩ Carl Jung là người đã khởi xướng ra các ý tưởng về "psyche" và "archetype". Theo Carl Jung thì mỗi con người ngoài cái thể xác ra còn có một "thần hồn" (psyche) bao gồm tất cả những khía cạnh khác của nhân tính như tư tưởng, cảm xúc, linh tính và trực giác ..v..v.. Jung phân chia cái môi trường sinh hoạt của thần hồn ra thành ba phần: cõi tri thức (conscious realm) , cõi tiềm thức cá nhân (personal unconscious realm) , và cõi tiềm thức tập thể (collective unconscious realm) .
Trên thực tế thì ba phần này không có các ranh giới nào ngăn cách rõ rệt , chúng có thể chồng chất và hoà trộn lẫn lộn với nhau . Cõi tri thức bao gồm mọi sự kiện mà ta có thể nhận biết ghi nhớ rõ ràng trong nếp sống bình thuờng . Cõi tiềm thức cá nhân , đằng khác, là cái kho lưu trữ của mọi dữ kiện , mọi yếu tố dù đã chìm sâu trong tâm khảm, không còn đuợc ta muốn nhớ hay muốn biết tới nữa, nhưng chúng vẫn tiếp tục gây ra bao ảnh hưởng ngấm ngầm và mãnh liệt trong suốt đời người . Đào sâu hơn nữa thì sẽ tới cái cõi tiềm thức tập thể , một kho tàng ký ức chung của nhân loại .
Cõi tiềm thức tập thể có chứa đựng những tiềm năng căn bản vốn luôn thúc đẩy và điều động sự sống của mọi người . những tiềm năng này thường xuất hiện duới dạng thức của các khuôn mẫu nhân cách sơ đẳng không lệ thuộc vào các chủng tộc hay các trào lưu văn hoá khác nhau của thế gian . Carl Jung gọi những dạng thức khuôn mẫu này là archetype (biểu tượng tiềm căn , hay ngắn gọn hơn: tiềm biểu tượng, TBT) . Bất cứ ai khi sinh ra đời đều ôm sẵn theo mình một số vốn khuôn mẫu căn bản bẩm sinh này .. Chúng khiến cho tất cả mọi người khi sống trên thế gian đều có thể trải qua những kinh nghiệm cốt yếu, bất kể bao khác biệt về chủng tộc, văn hoá và tôn giáo ..v..v.. Chẳng hạn như chúng khiến ta biết cười vui, biết khóc buồn, chúng dàn xếp cho ta một cái tên riêng, một cá tính riêng, rồi ngày tháng luôn đốc thúc ta theo đuổi một đuờng hướng sinh hoạt cá nhân chi đó ...
Carl Jung đã liệt kê ra một số TBT căn bản mà ông cho rằng có ảnh hưởng thường xuyên tới đời sống của mọi người trên thế gian . Đó là :
Bác sĩ Carl Jung là người đã khởi xướng ra các ý tưởng về "psyche" và "archetype". Theo Carl Jung thì mỗi con người ngoài cái thể xác ra còn có một "thần hồn" (psyche) bao gồm tất cả những khía cạnh khác của nhân tính như tư tưởng, cảm xúc, linh tính và trực giác ..v..v.. Jung phân chia cái môi trường sinh hoạt của thần hồn ra thành ba phần: cõi tri thức (conscious realm) , cõi tiềm thức cá nhân (personal unconscious realm) , và cõi tiềm thức tập thể (collective unconscious realm) .
Trên thực tế thì ba phần này không có các ranh giới nào ngăn cách rõ rệt , chúng có thể chồng chất và hoà trộn lẫn lộn với nhau . Cõi tri thức bao gồm mọi sự kiện mà ta có thể nhận biết ghi nhớ rõ ràng trong nếp sống bình thuờng . Cõi tiềm thức cá nhân , đằng khác, là cái kho lưu trữ của mọi dữ kiện , mọi yếu tố dù đã chìm sâu trong tâm khảm, không còn đuợc ta muốn nhớ hay muốn biết tới nữa, nhưng chúng vẫn tiếp tục gây ra bao ảnh hưởng ngấm ngầm và mãnh liệt trong suốt đời người . Đào sâu hơn nữa thì sẽ tới cái cõi tiềm thức tập thể , một kho tàng ký ức chung của nhân loại .
Cõi tiềm thức tập thể có chứa đựng những tiềm năng căn bản vốn luôn thúc đẩy và điều động sự sống của mọi người . những tiềm năng này thường xuất hiện duới dạng thức của các khuôn mẫu nhân cách sơ đẳng không lệ thuộc vào các chủng tộc hay các trào lưu văn hoá khác nhau của thế gian . Carl Jung gọi những dạng thức khuôn mẫu này là archetype (biểu tượng tiềm căn , hay ngắn gọn hơn: tiềm biểu tượng, TBT) . Bất cứ ai khi sinh ra đời đều ôm sẵn theo mình một số vốn khuôn mẫu căn bản bẩm sinh này .. Chúng khiến cho tất cả mọi người khi sống trên thế gian đều có thể trải qua những kinh nghiệm cốt yếu, bất kể bao khác biệt về chủng tộc, văn hoá và tôn giáo ..v..v.. Chẳng hạn như chúng khiến ta biết cười vui, biết khóc buồn, chúng dàn xếp cho ta một cái tên riêng, một cá tính riêng, rồi ngày tháng luôn đốc thúc ta theo đuổi một đuờng hướng sinh hoạt cá nhân chi đó ...
Carl Jung đã liệt kê ra một số TBT căn bản mà ông cho rằng có ảnh hưởng thường xuyên tới đời sống của mọi người trên thế gian . Đó là :
Chân Nhân (The Self) -
Cái tiềm biểu tượng chủ chốt nhất được gọi là Chân Nhân (The Self), nó chỉ định tới toàn thể thần hồn (psyche) của một cá nhân . Cần nhớ rằng "Chân Nhân" khác biệt với "cái ngã" (ego) . Theo Carl Jung thì "cái ngã " chỉ là trọng tâm của tri thức thôi , trong khi đó "Chân Nhân" ám chỉ chẳng những cái tâm điểm mà còn bao gồm cả chu vi của tiềm thức (unconscious) lẫn tri thức (concious) .
"Chân Nhân" là cái cội rễ nảy sinh ra các ảnh tượng của những mẫu người siêu việt, chẳng hạn như hình ảnh vua chúa, như bậc anh hùng, tiên tri, hiền tài ..v.v. Thêm vào đó , "Chân Nhân" cũng thể hiện qua những dạng thức tượng trưng cho cái sự phối hợp chu toàn nhất thể, chẳng hạn như cái hình tròn với tâm điểm ở giữa , hay cái hình vuông với bốn góc, bốn khía cạnh. "Chân Nhân" còn ám chỉ sự kết hợp của các điều tương phản trong thế gian , tượng trưng bởi cái biểu hiệu âm-dương (yin-yang) xoay quyện lẫn nhau (trong đồ hình bát quái) . Nói chung , "Chân Nhân" tượng trưng cho cái mục tiêu lý tưởng mà con người cần hướng tới trong cuộc sống: ráng sao hoà hợp đuợc mọi lực lượng đối nghịch, cố sao đạt đuợc một trạng thái quân bằng vững vàng giữa bao nhiêu lôi kéo xô đẩy đến từ ngoại cuộc hay nổi lên từ nội tâm .
Carl Jung còn nêu ra vài TBT chính yếu khác mà ông cho rằng có ảnh hưởng rất đáng kể tới cuộc sống của người đời . Những thứ này gồm có:
Persona: ( Thể Diện ) - bao gồm các bộ mặt, các diện mạo mà ta có thể xử dụng mỗi khi phải khoác một vai trò cần đảm nhiệm trong xã hội . Nó giúp ta đối phó một cách thích hợp với những bối cảnh thay đổi liên miên của cuộc sống .
Shadow: ( Tiềm ảnh ) - chứa đựng những khía cạnh tối tăm của tiềm thức, những cá tính trong thâm tâm như lòng tham, dục vọng, hờn ghét, oán hận .v.v., những thứ mà bình thường ta luôn đè nén, phủ nhận bởi lẽ chúng không phù hợp với các nguyên tắc đạo lý của xã hội . Tuy ta không muốn biết , không chấp nhận những thứ này , nhưng trong đời sống vẫn khó mà thoát khỏi mọi ảnh hưởng của chúng . "Tiềm ảnh" có thể xuất hiện trong giấc mơ ngủ duới các dạng thức như loài rắn , hay quái vật khủng long , hoặc là những ma quỷ lạ lùng .
Animus / Anima : (Nam tính / Nữ tính) - theo suy luận của Carl Jung thì Animus tượng trưng cho cái nam tính trong thần hồn (psyche) của giới phụ nữ, và ngược lại Anima là biểu hiện của cái nữ tính tiềm tàng trong thần hồn của đàn ông . Xưa nay cái nếp sống bình thuờng của xã hội luôn gò ép sinh hoạt của hai giới tính này vào hai khuôn khổ riêng biệt , đàn ông cho ra đàn ông , đàn bà cho ra đàn bà . Tuy nhiên, cả hai nam tính và nữ tính luôn luôn hiện diện trong tiềm thức tập thể và dĩ nhiên sẽ có nhiều tác dụng ngấm ngầm đến tiềm thức của mọi cá nhân, không lệ thuộc gì vào cái giới tính của thể xác .
Đa số chúng ta có lẽ chưa hề nghe tới "archetype", và chẳng biết "Tiềm Biểu Tượng" là cái quái gì . Tuy nhiên , hiếm mấy ai mà không trải qua những thể nghiệm với các ấn tượng quái dị lạ lùng, lâu lâu đến từ trong mơ, hoặc có khi cứ đột nhiên vô cớ xuất hiện trong tâm thức ngay lúc đang tỉnh . Carl Jung đã ra công nghiên cứu về điều này, và rồi đưa ra một mô hình diễn tả sự tình một cách có quy củ , nhằm mục đích giúp ta nới rộng tầm nhận thức, để thấu hiểu rõ hơn những lực lượng, tuy là tiềm tàng và bí ẩn, nhưng vẫn luôn điều động không ngừng mọi nhịp sống của nhân gian .
Carl Jung đã trình bầy cái chủ đích và ý nguyện của ông như sau:
“Man’s task is…to become conscious of the contents that press upward from the unconscious. Neither should he persist in his unconsciousness nor remain identical with the unconscious elements of his being, thus evading his destiny, which is to create more and more consciousness. As far as we can discern, the sole purpose of human existence is to kindle a light in the darkness of mere being.” - (Memories, Dreams, Reflections, Carl Jung)
tạm dịch :
Con người có cái trọng trách là cần nhận biết cho rõ những thứ luôn trổi lên từ trong tiềm thức . Tuy nhiên, không được vì vậy mà cứ mê đắm trong cõi đó , hoặc cứ ham nhận dạng với các thứ của tiềm thức, để rồi trốn quên cái sứ mạng chính là phải luôn tăng triển hoài hoài cái tri thức của mình . Mục đích duy nhất của đời người, xét cho kỹ hết mức, vốn là để thắp lên được một đốm sáng trong cái bóng tối của sự lang bạt sinh tồn ...
"Chân Nhân" là cái cội rễ nảy sinh ra các ảnh tượng của những mẫu người siêu việt, chẳng hạn như hình ảnh vua chúa, như bậc anh hùng, tiên tri, hiền tài ..v.v. Thêm vào đó , "Chân Nhân" cũng thể hiện qua những dạng thức tượng trưng cho cái sự phối hợp chu toàn nhất thể, chẳng hạn như cái hình tròn với tâm điểm ở giữa , hay cái hình vuông với bốn góc, bốn khía cạnh. "Chân Nhân" còn ám chỉ sự kết hợp của các điều tương phản trong thế gian , tượng trưng bởi cái biểu hiệu âm-dương (yin-yang) xoay quyện lẫn nhau (trong đồ hình bát quái) . Nói chung , "Chân Nhân" tượng trưng cho cái mục tiêu lý tưởng mà con người cần hướng tới trong cuộc sống: ráng sao hoà hợp đuợc mọi lực lượng đối nghịch, cố sao đạt đuợc một trạng thái quân bằng vững vàng giữa bao nhiêu lôi kéo xô đẩy đến từ ngoại cuộc hay nổi lên từ nội tâm .
Carl Jung còn nêu ra vài TBT chính yếu khác mà ông cho rằng có ảnh hưởng rất đáng kể tới cuộc sống của người đời . Những thứ này gồm có:
Persona: ( Thể Diện ) - bao gồm các bộ mặt, các diện mạo mà ta có thể xử dụng mỗi khi phải khoác một vai trò cần đảm nhiệm trong xã hội . Nó giúp ta đối phó một cách thích hợp với những bối cảnh thay đổi liên miên của cuộc sống .
Shadow: ( Tiềm ảnh ) - chứa đựng những khía cạnh tối tăm của tiềm thức, những cá tính trong thâm tâm như lòng tham, dục vọng, hờn ghét, oán hận .v.v., những thứ mà bình thường ta luôn đè nén, phủ nhận bởi lẽ chúng không phù hợp với các nguyên tắc đạo lý của xã hội . Tuy ta không muốn biết , không chấp nhận những thứ này , nhưng trong đời sống vẫn khó mà thoát khỏi mọi ảnh hưởng của chúng . "Tiềm ảnh" có thể xuất hiện trong giấc mơ ngủ duới các dạng thức như loài rắn , hay quái vật khủng long , hoặc là những ma quỷ lạ lùng .
Animus / Anima : (Nam tính / Nữ tính) - theo suy luận của Carl Jung thì Animus tượng trưng cho cái nam tính trong thần hồn (psyche) của giới phụ nữ, và ngược lại Anima là biểu hiện của cái nữ tính tiềm tàng trong thần hồn của đàn ông . Xưa nay cái nếp sống bình thuờng của xã hội luôn gò ép sinh hoạt của hai giới tính này vào hai khuôn khổ riêng biệt , đàn ông cho ra đàn ông , đàn bà cho ra đàn bà . Tuy nhiên, cả hai nam tính và nữ tính luôn luôn hiện diện trong tiềm thức tập thể và dĩ nhiên sẽ có nhiều tác dụng ngấm ngầm đến tiềm thức của mọi cá nhân, không lệ thuộc gì vào cái giới tính của thể xác .
Đa số chúng ta có lẽ chưa hề nghe tới "archetype", và chẳng biết "Tiềm Biểu Tượng" là cái quái gì . Tuy nhiên , hiếm mấy ai mà không trải qua những thể nghiệm với các ấn tượng quái dị lạ lùng, lâu lâu đến từ trong mơ, hoặc có khi cứ đột nhiên vô cớ xuất hiện trong tâm thức ngay lúc đang tỉnh . Carl Jung đã ra công nghiên cứu về điều này, và rồi đưa ra một mô hình diễn tả sự tình một cách có quy củ , nhằm mục đích giúp ta nới rộng tầm nhận thức, để thấu hiểu rõ hơn những lực lượng, tuy là tiềm tàng và bí ẩn, nhưng vẫn luôn điều động không ngừng mọi nhịp sống của nhân gian .
Carl Jung đã trình bầy cái chủ đích và ý nguyện của ông như sau:
“Man’s task is…to become conscious of the contents that press upward from the unconscious. Neither should he persist in his unconsciousness nor remain identical with the unconscious elements of his being, thus evading his destiny, which is to create more and more consciousness. As far as we can discern, the sole purpose of human existence is to kindle a light in the darkness of mere being.” - (Memories, Dreams, Reflections, Carl Jung)
tạm dịch :
Con người có cái trọng trách là cần nhận biết cho rõ những thứ luôn trổi lên từ trong tiềm thức . Tuy nhiên, không được vì vậy mà cứ mê đắm trong cõi đó , hoặc cứ ham nhận dạng với các thứ của tiềm thức, để rồi trốn quên cái sứ mạng chính là phải luôn tăng triển hoài hoài cái tri thức của mình . Mục đích duy nhất của đời người, xét cho kỹ hết mức, vốn là để thắp lên được một đốm sáng trong cái bóng tối của sự lang bạt sinh tồn ...
@
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét